چگونه به کودک خود "نه" بگوییم - قسمت اول
چگونه به کودک خود "نه" بگوییم عنوان کتابی است نوشته دکتر "ویل ویلکاف" که از مجموعه کتب کلیدهای تربیت کودک و نوجوان می باشد .
همه ما که در جاده تربیت فرزند نوپایمان حرکت می کنیم می دانیم که گاهی برای فهم منظور نظرمان و یا انتخاب مجازات مناسب برای کودکمان درمانده می شویم و نمی دانیم تا کجا پیش برویم.
خواندن این کتاب برای من کمک بزرگی بود تا بدانم کجا باید با اقتدار بایستم و بر کلامم پافشاری کنم و کجا باید نرمش مادرانه ام را به کار ببندم.
نکته ای که در این کتاب توجهم را به خود جلب کرد این بود که بر خلاف عنوانش، یک سوم ابتدایی این کتاب به درک کودک اختصاص داده شده بود و پیامی که به من القا می کرد این بود که ابتدا کودک خود را درک کنیم، تمام نیازهایش را برطرف سازیم و تغییرات لازم در محیط برای "نه نگفتن" به کودک را اعمال کنیم، آنگاه به سراغ نه گفتن برویم. کمااینکه بر اساس نظر روانشناسان متعدد، کودکان در فاصله سنی یک تا سه سال خود، باید حداقل نه را بشنوند. در این کتاب ابتدا از والدین خواسته می شود تا علل بدرفتاری کودک نوپایشان را جویا شوند (آیا خسته نیست، آیا از کمبود خواب رنج نمی برد، آیا به تازگی مهدش را تغییر نداده اند و...) علل بدرفتاری را برطرف کنند، آنگاه به دنبال راه های مجازات و تنبیه مناسب برای کودکشان بگردند. درهرحال همه ما می دانیم که اعمال روش های تنبیهی گاهی اجتناب ناپذیر است.
در بخش پایانی این کتاب نیز بخشی با عنوان "چگونه به کودک خود <<بله>> بگوییم" وجود دارد که این فصل را نیز در پستی مجزا برایتان خواهم نوشت.
یکی از کاربردی ترین روش هایی که در این کتاب ذکر شده بود را خلاصه کردم که در اینجا برای استفاده مادرانی که فرصت کافی برای مطالعه ندارند می نویسم. هرچند خواندن این کتاب را به همه شما والدین عزیز، توصیه می کنم.
وقفه را چگونه به کار گیریم تا مؤثر واقع شود؟
1. تهدید کنید : در اینجا می خواهیم تصور کنیم کاملاً به کودک فهمانده اید که در صورت ادامه بدرفتاری، برای وقفه به اتاقش فرستاده خواهد شد، ولی او باز هم به رفتار نادرستش ادامه می دهد. به این ترتیب باید بدانید که موقع عمل فرا رسیده است.
2.محل وقفه را اتاق خواب کودک قرار دهید : شاید مانند بسیاری از والدین، از تبدیل اتاق یا فضای شخصی کودک به یک زندان، ابا داشته باشید. گنجینه لغات کودک ممکن است کامل نباشد، ولی کودکان احمق نیستند. ایشان نکته ای را که در این انزوای اجباری وجود دارد، درک می کنند. کودک می داند اشکال از اتاق نیست که آنجا را برای وقفه درنظر گرفته اید و درنتیجه، او اتاقش را به عنوان فضای شخصی، همچنان دوست خواهد داشت.
3. کودک را به اتاقش ببرید.
4. یادآوری کنید......خیلی مختصر: درضمن بردن کودک به اتاقش، می توانید دریک جمله دلیل این کار را به او یادآوری کنید: "از تو خواستم دیگه با ضبط صوت بازی نکنی، چون ممکنه خراب بشه." این جمله نباید به حالتی ادا شود که نشانگر شروع گفتگو، جروبحث و یا مذاکره باشد. به پرسش ها پاسخ ندهید و یا به واکنش های دفاعی ضد تهدید و ضد هشدار و یا تقاضای یک فرصت دیگر ترتیب اثر ندهید. اضهارنظر شما تنها یک یادآوری است و بخش لازمی از وقفه و چنانچه کودک به داد و بیداد پرداخته باشد، به هرحال به گفته شما گوش نمی دهد.
5. جمله مربوط به وقفه را تنها یک بار بر زبان بیاورید و برآن تاکید کنید : "از تو می خوام سه دقیقه تو اتاقت آروم بمونی"؛ یعنی یک دقیقه در ازای هرسال از سن کودک. "به محض گفتن کلمه <<ساکت>> زنگ ساعت رو تنظیم می کنم. وقتی صدای بیب بیب ساعت رو شنیدی، می تونی از اتاق بیرون بیایی."
اگر ساعت را قبل از ساکت شدن کودک به کار بیندازید ـ وقتی رفتار ناشایست کودک هنوز ادامه دارد ـ مجازات بسیار کم اثرتر و کم ارزش تر خواهد شد. انتظار برای ساکت شدن کودک، به هر دوی شما فرصتی برای آرام شدن و احتمال تکرار داستان را بسیار کاهش می دهد.
6. در اتاق را ببندید.
7. سکوت خود را تا پایان زمان وقفه حفظ کنید : درحقیقت تکرار پیام، تأیید نکردن رفتار کودک را نقض خواهد کرد. ما می خواهیم کودک بفهمد که با گفتن یک جمله، شما کیلومترها از او دور شده اید، ولی با خاتمه مجازات و پذیرفتنی شدن رفتارش، در چشم بر هم زدنی برخواهید گشت.
شاید اندیشیدن درباره نظر رفتارگرایان خبره و برجسته، مبنی بر اینکه حتی توجه منفی موجب تقویت رفتار منفی خواهد شد، به شما کمک کند. با حفظ سکوت، تمام توجه خود، چه مثبت و چه منفی را از او بر می گیرید.
"تشنه ام"، "جیش دارم"، "ببخشید"، "دیگه این کارو نمی کنم" و .... همه و همه باید نادیده گرفته شوند.ترق و تروق پرتاب اسباب بازی ها و سر و صدای باز و بسته شدن در کمدها باید نادیده گرفته شود و البته شروع زمان سنج را به تأخیر بیندازید.
8. به محض ساکت شدن کودک زمان سنج را به کار بیندازید : سکوت در اینجا مفهومی نسبی دارد. اگر صدای صحبت کردن کودک با خودش، آواز خواندن او با خودش یا سر و صدای عادی اسباب بازی ها را می شنوید، در حد سکوت کامل آن را بپذیرید. اگر در ضمن وقفه، جیغ و فریاد زدن، گریه و زاری یا پا بر زمین کوبیدن تکرار شود، باید زمان سنج را از صفر شروع کنید.
9.در زمان اعمال وقفه، به آنچه می توانستید برای پیشگیری از بدرفتاری کودک انجام دهید، فکر کنید.
10.به محض به صدا در آمدن زنگ ساعت، در اتاق را باز کنید، کودک را در آغوش بگیرید و ببوسید.
11. رفتار ناشایست فرزندتان را تکرار و بازگویی نکنید.
12.اولین بار با احتیاط رفتار کنید : رهنمودهای تذکر داده شده، ممکن است با روش استفاده شما از وقفه تفاوت فاحشی داشته باشند. فرزندتان نمی داند شما این کتاب را مطالعه کرده اید و اطلاع ندارد در مقابل والدین مصمم تری قرار گرفته است که به هر تهدید و مجازاتی که بر زبان آورده اند، عمل می کنند.
بنابراین اولین باری که او را از پشت سر بلند می کنید و به اتاقش می برید، شگفت زده خواهد شد. هدف ما ترساندن کودک نیست، اما تنها گذاشتن او در اتاق دربسته، مخصوصاً اگر قبلاً هرگز چنین اتفاقی نیفتاده باشد، ممکن است برای او وحشت زا و هولناک باشد.
نخستین بار که تصمیم می گیرید از اتاق کودک برای وقفه استفاده کنید، در را تنها ده تا پانزده ثانیه ببندید. شاید لازم باشد دستگیره در را ـ در صورتیکه کودک برای باز کردن در تلاش کند ـ با دست نگه دارید تا در بسته نگه داشته شود. اگر به نظرتان کودک ترسیده است، وارد اتاق شوید، با او روی تخت بنشینید و به او بگویید از اینکه می ترسد متأسفید، اما او باید درک کند که در صورت بدرفتاری تنبیه خواهد شد و این مجازاتی است که شما انتخاب کرده اید. به او بگویید حالا می تواند از اتاقش بیرون بیاید، ولی در صورت بدرفتاری مجدد، باید به اتاقش برگردد و این بار "زمان طولانی تری در آنجا خواهد بود."
اگر در بار دوم استفاده از این نوع وقفه، واکنش کودک را تغییر نداده باشد، این بار بعد از پانزده تا بیست ثانیه، در اتاق را باز کنید. این کار را تکرار کنید و هر بار که رفتاری ناشایست از او سر می زند، زمان وقفه را طولانی تر کنید. اگر کودک واقعاً و صادقانه از تنها بودن در اتاق می ترسد، با تهدید به وقفه وقتی صداقت گفتار شما را باور کند، موجب توقف رفتار نادرست او خواهید شد. به احتمال زیاد، همراه با افزایش زمان وقفه، شما درخواهید یافت که این یأس و سرخوردگی است نه ترس که موجب واکنش کودک به تنها ماندن در اتاقش می شود.
بخش فوق خلاصه ای بود از آنچه دکتر ویلکاک برای توضیح روش وقفه در کتابش تشریح کرده بود. چنانچه نکاتی برایتان مبهم بوده یا سؤالاتی برایتان مطرح است که نوشتار فوق پاسخگویش نمی باشد، خواندن کتاب را به شما توصیه می کنم. خط به خط کتاب مذکور حاوی نکاتی قابل استفاده در زمینه تربیت کودک می باشد. به همین منظور خواندن کامل کتاب را به شما توصیه می کنم.
همه ما که در جاده تربیت فرزند نوپایمان حرکت می کنیم می دانیم که گاهی برای فهم منظور نظرمان و یا انتخاب مجازات مناسب برای کودکمان درمانده می شویم و نمی دانیم تا کجا پیش برویم.
خواندن این کتاب برای من کمک بزرگی بود تا بدانم کجا باید با اقتدار بایستم و بر کلامم پافشاری کنم و کجا باید نرمش مادرانه ام را به کار ببندم.
نکته ای که در این کتاب توجهم را به خود جلب کرد این بود که بر خلاف عنوانش، یک سوم ابتدایی این کتاب به درک کودک اختصاص داده شده بود و پیامی که به من القا می کرد این بود که ابتدا کودک خود را درک کنیم، تمام نیازهایش را برطرف سازیم و تغییرات لازم در محیط برای "نه نگفتن" به کودک را اعمال کنیم، آنگاه به سراغ نه گفتن برویم. کمااینکه بر اساس نظر روانشناسان متعدد، کودکان در فاصله سنی یک تا سه سال خود، باید حداقل نه را بشنوند. در این کتاب ابتدا از والدین خواسته می شود تا علل بدرفتاری کودک نوپایشان را جویا شوند (آیا خسته نیست، آیا از کمبود خواب رنج نمی برد، آیا به تازگی مهدش را تغییر نداده اند و...) علل بدرفتاری را برطرف کنند، آنگاه به دنبال راه های مجازات و تنبیه مناسب برای کودکشان بگردند. درهرحال همه ما می دانیم که اعمال روش های تنبیهی گاهی اجتناب ناپذیر است.
در بخش پایانی این کتاب نیز بخشی با عنوان "چگونه به کودک خود <<بله>> بگوییم" وجود دارد که این فصل را نیز در پستی مجزا برایتان خواهم نوشت.
یکی از کاربردی ترین روش هایی که در این کتاب ذکر شده بود را خلاصه کردم که در اینجا برای استفاده مادرانی که فرصت کافی برای مطالعه ندارند می نویسم. هرچند خواندن این کتاب را به همه شما والدین عزیز، توصیه می کنم.
وقفه را چگونه به کار گیریم تا مؤثر واقع شود؟
1. تهدید کنید : در اینجا می خواهیم تصور کنیم کاملاً به کودک فهمانده اید که در صورت ادامه بدرفتاری، برای وقفه به اتاقش فرستاده خواهد شد، ولی او باز هم به رفتار نادرستش ادامه می دهد. به این ترتیب باید بدانید که موقع عمل فرا رسیده است.
2.محل وقفه را اتاق خواب کودک قرار دهید : شاید مانند بسیاری از والدین، از تبدیل اتاق یا فضای شخصی کودک به یک زندان، ابا داشته باشید. گنجینه لغات کودک ممکن است کامل نباشد، ولی کودکان احمق نیستند. ایشان نکته ای را که در این انزوای اجباری وجود دارد، درک می کنند. کودک می داند اشکال از اتاق نیست که آنجا را برای وقفه درنظر گرفته اید و درنتیجه، او اتاقش را به عنوان فضای شخصی، همچنان دوست خواهد داشت.
3. کودک را به اتاقش ببرید.
4. یادآوری کنید......خیلی مختصر: درضمن بردن کودک به اتاقش، می توانید دریک جمله دلیل این کار را به او یادآوری کنید: "از تو خواستم دیگه با ضبط صوت بازی نکنی، چون ممکنه خراب بشه." این جمله نباید به حالتی ادا شود که نشانگر شروع گفتگو، جروبحث و یا مذاکره باشد. به پرسش ها پاسخ ندهید و یا به واکنش های دفاعی ضد تهدید و ضد هشدار و یا تقاضای یک فرصت دیگر ترتیب اثر ندهید. اضهارنظر شما تنها یک یادآوری است و بخش لازمی از وقفه و چنانچه کودک به داد و بیداد پرداخته باشد، به هرحال به گفته شما گوش نمی دهد.
5. جمله مربوط به وقفه را تنها یک بار بر زبان بیاورید و برآن تاکید کنید : "از تو می خوام سه دقیقه تو اتاقت آروم بمونی"؛ یعنی یک دقیقه در ازای هرسال از سن کودک. "به محض گفتن کلمه <<ساکت>> زنگ ساعت رو تنظیم می کنم. وقتی صدای بیب بیب ساعت رو شنیدی، می تونی از اتاق بیرون بیایی."
اگر ساعت را قبل از ساکت شدن کودک به کار بیندازید ـ وقتی رفتار ناشایست کودک هنوز ادامه دارد ـ مجازات بسیار کم اثرتر و کم ارزش تر خواهد شد. انتظار برای ساکت شدن کودک، به هر دوی شما فرصتی برای آرام شدن و احتمال تکرار داستان را بسیار کاهش می دهد.
6. در اتاق را ببندید.
7. سکوت خود را تا پایان زمان وقفه حفظ کنید : درحقیقت تکرار پیام، تأیید نکردن رفتار کودک را نقض خواهد کرد. ما می خواهیم کودک بفهمد که با گفتن یک جمله، شما کیلومترها از او دور شده اید، ولی با خاتمه مجازات و پذیرفتنی شدن رفتارش، در چشم بر هم زدنی برخواهید گشت.
شاید اندیشیدن درباره نظر رفتارگرایان خبره و برجسته، مبنی بر اینکه حتی توجه منفی موجب تقویت رفتار منفی خواهد شد، به شما کمک کند. با حفظ سکوت، تمام توجه خود، چه مثبت و چه منفی را از او بر می گیرید.
"تشنه ام"، "جیش دارم"، "ببخشید"، "دیگه این کارو نمی کنم" و .... همه و همه باید نادیده گرفته شوند.ترق و تروق پرتاب اسباب بازی ها و سر و صدای باز و بسته شدن در کمدها باید نادیده گرفته شود و البته شروع زمان سنج را به تأخیر بیندازید.
8. به محض ساکت شدن کودک زمان سنج را به کار بیندازید : سکوت در اینجا مفهومی نسبی دارد. اگر صدای صحبت کردن کودک با خودش، آواز خواندن او با خودش یا سر و صدای عادی اسباب بازی ها را می شنوید، در حد سکوت کامل آن را بپذیرید. اگر در ضمن وقفه، جیغ و فریاد زدن، گریه و زاری یا پا بر زمین کوبیدن تکرار شود، باید زمان سنج را از صفر شروع کنید.
9.در زمان اعمال وقفه، به آنچه می توانستید برای پیشگیری از بدرفتاری کودک انجام دهید، فکر کنید.
10.به محض به صدا در آمدن زنگ ساعت، در اتاق را باز کنید، کودک را در آغوش بگیرید و ببوسید.
11. رفتار ناشایست فرزندتان را تکرار و بازگویی نکنید.
12.اولین بار با احتیاط رفتار کنید : رهنمودهای تذکر داده شده، ممکن است با روش استفاده شما از وقفه تفاوت فاحشی داشته باشند. فرزندتان نمی داند شما این کتاب را مطالعه کرده اید و اطلاع ندارد در مقابل والدین مصمم تری قرار گرفته است که به هر تهدید و مجازاتی که بر زبان آورده اند، عمل می کنند.
بنابراین اولین باری که او را از پشت سر بلند می کنید و به اتاقش می برید، شگفت زده خواهد شد. هدف ما ترساندن کودک نیست، اما تنها گذاشتن او در اتاق دربسته، مخصوصاً اگر قبلاً هرگز چنین اتفاقی نیفتاده باشد، ممکن است برای او وحشت زا و هولناک باشد.
نخستین بار که تصمیم می گیرید از اتاق کودک برای وقفه استفاده کنید، در را تنها ده تا پانزده ثانیه ببندید. شاید لازم باشد دستگیره در را ـ در صورتیکه کودک برای باز کردن در تلاش کند ـ با دست نگه دارید تا در بسته نگه داشته شود. اگر به نظرتان کودک ترسیده است، وارد اتاق شوید، با او روی تخت بنشینید و به او بگویید از اینکه می ترسد متأسفید، اما او باید درک کند که در صورت بدرفتاری تنبیه خواهد شد و این مجازاتی است که شما انتخاب کرده اید. به او بگویید حالا می تواند از اتاقش بیرون بیاید، ولی در صورت بدرفتاری مجدد، باید به اتاقش برگردد و این بار "زمان طولانی تری در آنجا خواهد بود."
اگر در بار دوم استفاده از این نوع وقفه، واکنش کودک را تغییر نداده باشد، این بار بعد از پانزده تا بیست ثانیه، در اتاق را باز کنید. این کار را تکرار کنید و هر بار که رفتاری ناشایست از او سر می زند، زمان وقفه را طولانی تر کنید. اگر کودک واقعاً و صادقانه از تنها بودن در اتاق می ترسد، با تهدید به وقفه وقتی صداقت گفتار شما را باور کند، موجب توقف رفتار نادرست او خواهید شد. به احتمال زیاد، همراه با افزایش زمان وقفه، شما درخواهید یافت که این یأس و سرخوردگی است نه ترس که موجب واکنش کودک به تنها ماندن در اتاقش می شود.
بخش فوق خلاصه ای بود از آنچه دکتر ویلکاک برای توضیح روش وقفه در کتابش تشریح کرده بود. چنانچه نکاتی برایتان مبهم بوده یا سؤالاتی برایتان مطرح است که نوشتار فوق پاسخگویش نمی باشد، خواندن کتاب را به شما توصیه می کنم. خط به خط کتاب مذکور حاوی نکاتی قابل استفاده در زمینه تربیت کودک می باشد. به همین منظور خواندن کامل کتاب را به شما توصیه می کنم.
پستها
|